Rik Devillé steunt slachtoffers van misbruik in de Kerk

Misbruik verwoest het leven van slachtoffers. Dat gebeurde zeker in de katholieke Kerk. Misbruik leek er lang makkelijker mogelijk. Dat werd enkele maanden geleden duidelijk in de tv-reeks ‘Godvergeten’. Die schokte Vlaanderen. Rik Devillé (79 jaar) was de bron voor de reeks. Devillé luistert al meer dan 25 jaar naar de slachtoffers van misbruik in de Kerk. De strijd voor hun rechten geeft hij niet op. Wablieft ging praten met een gedreven man.

Wablieft: Onlangs reikte de tv-wereld de Kastaars-prijzen uit. De prijs voor impact of grootste invloed ging naar de docu-reeks ‘Godvergeten’. Wat deed dat met je?

Rik Devillé: Ik wist het vooraf wel. Toch zat ik te kijken voor tv. En het maakte me tevreden en blij. Het was misschien wat vreemd in die tv-show van pret en plezier. De prijs is eigenlijk voor de slachtoffers. Dat zeiden de makers Ingrid Schildermans en Ibbe Daniëls ook. Ze vroegen om de waarheid, de echte waarheid. Een bijzondere commissie in het parlement moet de zaken onderzoeken.

Die commissie is aan het werk. Ze doet dat nog tot eind maart. Je zag al eens een commissie over dezelfde zaken mislukken na 2010. Geloof je er deze keer in?

Ik ben hoopvol. Zoals ik dat altijd ben. We moeten de Kerk wakker schudden. Ik hoop dat ze deze keer echt uit haar fouten leert. Ze moet dit onderzoek ernstig nemen. Haar aanpak moet veranderen. Niet: “zie eens hoe goed wij wel bezig zijn”. Waarom doet de Kerk dat toch? Als slachtoffers wachten op een gesprek om te herstellen. Dat moet meer zijn dan een stempel ‘erkenning slachtoffer’ en 5.000 euro vergoeding voor de schade. En dat ze de Kerk nu maar met rust laten … Nee, zo werkt dat niet.

Dreigt dat gevaar niet? Want de Kerk komt wel met advocaten naar de commissie …

Volgens mij kan het wel anders. Bisschoppen moeten zich niet bezighouden met advocaten. Je zou toch denken dat ze aan de warmte van de Bijbel denken. Er ligt een mens langs de weg. Zo moet je het bekijken. Ga je dan zeggen: “Wat laten onze regels toe? Welke documenten heeft die mens nodig? Gaan we die wel aanraken?” Nee, je gaat toch helpen. Luister en zeg: “Wat kan ik voor je doen?” Zonder omwegen tijd maken. Doe het gewoon! (zwijgt even)

Eén keer werd ik verrast door een bisschop. Hij had een gesprek met een vrouw, een slachtoffer. Alles was besproken. “Mag ik nog iets vragen?” zei de vrouw plots. “Zeker mevrouw, je mag alles vragen”, antwoordde de bisschop. “Kan u me vergeven? Want ik wil een einde maken aan mijn leven”, vroeg ze. De bisschop legde zijn hand op haar hand. Hij mompelde “Ja, ja, ja …” Hij zei niet dat de Kerk tegen zelfdoding is. Hij dacht niet als Kerk. Maar hij toonde begrip voor wat die vrouw had meegemaakt. Het was een mooi en oprecht gebaar van die bisschop. Eindelijk …. Geen woorden over Kerk en wet zijn tegen zelfdoding. Maar een mooi gebaar. Dat was oprecht, want hij had ook geen antwoord. Hij dacht niet als Kerk.

“Er ligt een mens langs de weg. Ga je dan niet helpen?”

Misbruik in de Kerk is er in veel landen. Pakt de Kerk in België het probleem beter of slechter aan?

Zijn er in landen organisaties van slachtoffers? Dan gaat het beter, iets beter. Uit zichzelf pakt de Kerk in geen enkel land misbruik aan. Ze zou het toch moeten weten. De Verenigde Staten, Ierland, Frankrijk, Duitsland, nu weer Spanje… De verhalen blijven maar boven komen. En altijd start de Kerk eerst met ontkennen. Ze voelt zich altijd aangevallen. Dat maakt slachtoffers zo moe en boos.

We zagen het in de tv-reeks. Maar ik lees het ook in je boek ‘Godvergeten misbruik in de Kerk’. Bij de Broeders van Liefde kwam misbruik vaker voor. Waarom net bij hen?

Ja, ik zag dat stilaan in mijn dossiers van slachtoffers. De Broeders van Liefde zijn groot bij ons. Zij hebben de zorg in handen voor mensen met een handicap. En dat zijn net mensen die kwetsbaar zijn. Want hoe en waar gebeurt misbruik het vaakst? Bij mensen die zwak zijn of zwak staan tegenover de d ader. Als je dan doordenkt … Waarom kregen de Broeders van Liefde zoveel nieuwe leden? Dan begin je te huiveren.

De Kerk zegt vaak dat ze niets weet van misbruik. De uitleg is vaak: “Wij hebben geen macht over priesters en paters”. Tegelijk straft ze anderen vlot. Bijvoorbeeld omdat ze een relatie hebben. Een beetje schijnheilig toch?

Zeker. Dat komt door de macht van de Kerk. Die werd door de eeuwen enkel maar groter. De Kerk voelt zich beter. Ze vindt dat haar wetten boven de wetten van de samenleving staan. Als de paus of de bisschoppen iets zeggen, dan knikt iedereen. Van dat idee moeten we af. In de Kerk zelf komt dat besef maar traag. 

De werkelijkheid komt niet binnen. Dat is ook zo voor geen seks en relaties van priesters?

Dat is de plicht van het ‘celibaat’. Volgens mij bestaat dat eigenlijk niet meer. Veel priesters hebben relaties. Zelfs in het Vaticaan in Rome. Ze mogen daar niet voor uitkomen. Vreemd genoeg is dat tegen de Bijbel. Daarin staat: “In het begin maakte God man en vrouw.” En dat verhaal eindigt met: “En God zag dat het goed was.” God was duidelijk niet ontevreden over zijn werk. (lacht) Na enkele eeuwen komt de Kerk plots met het idee dat het anders moet. “God heeft dat toch niet goed gedaan.” De Kerk voelt zich zelfs beter dan God.

Je bent nu 15 jaar met pensioen. Je was wel je leven lang priester. Ooit richtte je wel de werkgroep Mensenrechten in de Kerk op. Die kritiek geven, was dat niet moeilijk?

Dat groeide natuurlijk. Je ziet en hoort dingen. Zo schreef ik in 1992 mijn eerste boek over de Kerk: ‘De laatste dictatuur’. Kijk, ik ben in 1969 gewijd als priester. Dat waren andere tijden. Denk aan het grote festival van Woodstock. In die jaren kwam er meer vrijheid in de samenleving. En dat drong ook door bij groepen gelovigen. Het was niet meer de pastoor die besliste. Laat ons dat samen doen, als een democratie. En dat werkt. Alleen volgde de top van de Kerk nooit.

Sinds 1992 heb je kritiek op de Kerk. Ze werkte je ook vaak tegen. Toch heeft ze je nooit ontslagen. Hoe komt dat?

Volgens sommigen is kardinaal Danneels geen paus geworden door mijn schuld. Bewijs was daar niet van. Maar de Kerk is ook maar een werkgever en een baas. En die mogen geen gegevens van hun werknemers voor zich houden. Dat is de wet op privacy. Iedereen heeft het recht om zijn dossier bij zijn baas in te zien. Zo ben ik naar mijn baas gegaan, de aartsbisschop in Mechelen. Ik heb er mijn eigen dossier ingekeken. En ja, daar zat alles in over mij. Zelfs knipsels uit de krant. Belangrijker waren wel enkele brieven. Die gingen tussen Danneels en kardinaal Ratzinger in Rome. Ratzinger vroeg Danneels streng op te treden tegen mij. Danneels treuzelde altijd maar. Uiteindelijk werd de strengere Ratzinger paus als Benedictus 16. En niet Danneels.

Wie wil vandaag nog priester worden? Want het beeld van priesters is niet goed. “Die zal wel losse handjes hebben”, denken veel mensen.

Ik weet het. Ik gebruik het woord niet graag. Toch heb ik oprecht medelijden met nieuwe priesters. Ze moeten sterk zijn. En open. Alleen zo kunnen ze het geloof heropbouwen.

Dit jaar word je 80 jaar. Je gezondheid is niet goed. Mag de strijd tegen het misbruik stilaan ophouden?

Ja, mijn lichaam is er niet goed aan toe. Maar ophouden met mensen helpen? Met naar mensen luisteren? Nee, dat doe ik niet. Daar ben ik bijna zeker van. Mijn dood zal komen vóór de laatste afspraak in mijn agenda. (glimlacht)

Zit je zelf met vragen over zelfdoding? Ga dan naar www.zelfmoord1813.be of bel het nummer 1813.

Interview door Michel Helaers