Ontdek de wereld van Jan van Eyck

Prachtige tentoonstelling in Gent

In het Museum voor Schone Kunsten (MSK) in Gent startte op 1 februari een prachtige tentoonstelling. Het is de grootste over Jan van Eyck ooit. Over heel de wereld zijn er maar 20 werken van de schilder bewaard. De helft daarvan kan je zien in Gent. Samen met de mooiste kunst uit de late middeleeuwen geeft dat een unieke tentoonstelling.



Jan van Eyck is rond 1390 geboren in Maaseik. Die kleine stad ligt in de provincie Limburg. Maar is hij wel zeker een Limburger? Want van zijn geboorte is geen bewijs. En in Arendonk leefde in die tijd een familie van Eyck. Zoon Jan was een schilder. Dat kan je lezen op oude papieren. Kwam hij dan uit de Antwerpse Kempen?

Er is nog een ander verhaal. Jan van Eyck werd geboren in Bergeijk. Bergeijk ligt in de buurt van Arendonk, maar net in Nederland. Was de beroemde schilder een Nederlander? Al bestond dat land toen nog niet. Er volgde een onderzoek. Volgens dat onderzoek kwam Jan van Eyck toch uit Maaseik. Dat was in die tijd het Prinsbisdom Luik. Belg? Vlaming? Nederlander? Nee, Jan van Eyck was een Limburgse Luikenaar!



Een unieke stijl

Het is wel zeker dat Van Eyck overleed in Brugge in 1441. Op dat moment was hij de beroemdste schilder van Europa. Hij begon ook te schilderen met olieverf. Wat maakte zijn werken zo uniek? Van Eyck schilderde de mensen zoals ze echt waren. Hij liet vooral de werkelijkheid zien. En hij kon de kleinste dingen prachtig schilderen. Als je naar zijn werken kijkt, dan zie je die schilderijen bijna in 3D. Dat wil zeggen dat het lijkt alsof je in het schilderij kan kijken. En hij gebruikte het licht. Vaak lijkt het alsof de zon op zijn werken schijnt. Dat was allemaal nieuw voor die tijd. Daarom heet de tentoonstelling ‘een optische revolutie’. Voordien bleven de schilders ook vaak anoniem. Jan van Eyck werd wel beroemd.



Zijn beroemdste werk

De kunst van Jan van Eyck werd ontdekt door Jan van Beieren. Hij was tot 1418 de prins-bisschop van Luik. Van Beieren was in Den Haag ook de graaf van Holland. Daar werd Jan van Eyck de hofschilder.

Na de dood van Jan van Beieren trok Jan van Eyck naar Brugge. Vanaf 1425 was hij de hofschilder van hertog Filips de Goede. Maar de bekendste opdracht kreeg hij van Joos Vijd. Deze koopman kwam uit de buurt van Gent. Hij liet in de stad een kerk bouwen. Dat is nu de kathedraal van Sint-Baafs. Vijd vroeg aan Hubert van Eyck om voor die kerk een groot schilderij te maken. Hubert was de broer van Jan. Maar die broer overleed in 1426. Jan van Eyck zou het werk afmaken. In 1432 was het beroemde Lam Gods klaar.



Lam Gods

Het schilderij bestaat uit 12 panelen. Uiterst links en rechts staan Adam en Eva. Volgens de Bijbel waren zij de eerste mensen. Bovenaan zit God op zijn troon. Een groot paneel onderaan toont de aanbidding van het lam.

De afgelopen drie jaar werd een deel van het schilderij helemaal vernieuwd. Op het Lam Gods zaten verflagen die daar niet hoorden. Zo kan je nu kijken naar de nieuwe kop van het lam. Zo heeft Jan van Eyck dat geschilderd. Die kop lijkt op het gezicht van een mens. Dat is geen toeval. Het lam staat symbool voor de figuur van Jezus Christus. Op de tentoonstelling kan je nu heel dicht bij het Lam Gods komen.

Diefstal

Toch is dat niet het beroemdste paneel van het schilderij. Het beroemdste paneel is dat van de rechtvaardige rechters. Een dief stal het op 10 april 1934. Het bisdom van Gent kreeg daarna brieven. Iemand vroeg geld voor het paneel. Maar nog altijd is er geen spoor van. Bijna elk jaar is er wel een nieuw verhaal. Elke keer klopt er niets van. Zal iemand de rechters ooit nog vinden? Nu hangt er aan het Lam Gods al jarenlang een kopie van dat paneel.



De man met de rode tulband

Hoe zag Jan van Eyck eruit? Dat kan je zien op het schilderij ‘De man met de rode tulband’ uit 1433. Kenners van kunst zijn er bijna zeker van. Dit zou een zelfportret zijn. Van Eyck schilderde dus zichzelf. Op het portret staat ook de spreuk van Jan van Eyck: “als ich kan”. Wil dat zeggen: “als Eyck kan?” Het woord ‘ich’ zou ook horen bij de Limburgse taal rond Maaseik. In Arendonk vinden ze van niet. Daar vertalen ze het zo: “als ikke kan”. Want dat is Kempens. En zo kunnen meningen over kunst ook grappig zijn.

Info: Van Eyck. Een optische revolutie, nog tot 30 april in het MSK in Gent, F. Scribedreef 1, 9000 Gent. Tickets: www.vaneyck2020.be. Voorlopig is het museum gesloten tot 3 april door het corona-virus. 

Artikel door Dominique Piedfort